سرب کوبی
سرب کوبی یکی از مهمترین پروژه هایی در هر بیمارستان و مراکز تصویربرداری است.سرب کوبی نیازمند تخصص در طراحی، شناخت دستگاه های تصویر برداری پزشکی، تخصص و شناخت سرب و .. می باشد. سرب کوبی اتاق های تصویر برداری پزشکی از حیاتی ترین مواردی هست که در ساخت اتاق های تصویر برداری پزشکی باید لحاظ شود. استفاده از سرب بی کفیت و اعمال سرب کوبی با روشهای غیر استاندارد می‌تواند جان بیماران را به خطر بیندازد.
کارنو سرویس به عنوان یکی از مراکز تخصصی تعمیر تجهیزات تصویربرداری پزشکی، آماده ارائه خدمات جامع و حرفه‌ای برای سرب کوبی اتاق های تصویربرداری در سراسر کشور است.
تصویربرداری پزشکی از جمله روشهای کلیدی در تشخیص و درمان بسیاری از بیماری‌ها است. فناوری‌هایی نظیر رادیوگرافی، فلوروسکوپی، سی‌تی اسکن و ماموگرافی بر پایه استفاده از پرتوهای یون‌ساز بنا شده‌اند که در عین سودمندی، در صورت عدم کنترل صحیح، می‌توانند برای بیماران، پرسنل درمانی و عموم افراد خطرآفرین باشند.
یکی از مهمترین روشهای پیشگیری از خطرات پرتو، استفاده از سرب کوبی (Radiation Shielding) در طراحی و ساخت اتاق‌های تصویربرداری است. این فرآیند به معنای استفاده از مواد دارای چگالی بالا، خصوصاً سرب، جهت مهار و کاهش دوز پرتوهای خروجی از دستگاه‌ها به فضاهای اطراف است.
در این مقاله جامع، به بررسی کامل ضرورت، اصول طراحی، ضوابط اجرایی، استانداردها، مصالح مورد استفاده، محاسبات ضخامت، نکات ایمنی و الزامات قانونی سرب کوبی اتاق‌های تصویربرداری پزشکی می‌پردازیم.
فصل اول: چرا سرب کوبی لازم است؟
۱-۱. ماهیت پرتوهای یون‌ساز
پرتوهای ایکس (X-Ray) و گاما (Gamma) دارای انرژی بالا و قدرت نفوذ بالا هستند. این پرتوها می‌توانند در سطوح سلولی، باعث آسیب DNA، افزایش احتمال بروز سرطان، ناباروری و اختلالات سلولی شوند.
۱-۲. حفاظت از کارکنان و بیماران
کارکنان رادیولوژی که هر روز در معرض پرتو هستند، بیشترین خطر را متحمل می‌شوند.
بیمارانی که در نوبت تصویربرداری‌اند نیز ممکن است به‌طور غیرمستقیم تحت تأثیر قرار گیرند.
سایر افراد در ساختمان (مثلاً در طبقات بالا یا پایین) نیز در صورت عدم عایق مناسب ممکن است آسیب ببینند.
۱-۳. الزامات قانونی و اخلاقی
تمام مراکز تصویربرداری طبق دستورالعمل‌های وزارت بهداشت و سازمان انرژی اتمی ایران، موظف به اجرای اصول حفاظت پرتویی هستند. در غیر این صورت، مرکز مجوز فعالیت نخواهد داشت.
فصل دوم: استانداردها و ضوابط سرب کوبی
۲-۱. سازمان‌های مرجع
سازمان انرژی اتمی ایران (AEOI)
انجمن ملی حفاظت در برابر تشعشع (NCRP)
سازمان بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA)
استانداردهای ASTM و BS برای سرب
۲-۲. عوامل مؤثر بر طراحی شیلدینگ
نوع دستگاه (رادیوگرافی ساده، دیجیتال، فلوروسکوپی، سی‌تی‌اسکن، دنتال و…)
مقدار انرژی و کیلوولت دستگاه (مثلاً CT با ۱۲۰ کیلوولت کار می‌کند)
نرخ کاری روزانه و تعداد بیماران
ضخامت دیوارها و سقف موجود
موقعیت اتاق در ساختمان (هم‌کف، زیرزمین، طبقات بالا)
کاربری فضاهای اطراف (آیا در اتاق کناری اتاق استراحت کارکنان است؟)
۲-۳. جدول مقادیر ضخامت استاندارد
| نوع دستگاه | ضخامت پیشنهادی سرب | معادل سرب در بتن |
|---|---|---|
| رادیوگرافی عمومی | ۲ میلی‌متر | حدود ۲۰ سانتی‌متر بتن |
| ماموگرافی | ۱ میلی‌متر | ۱۰-۱۵ سانتی‌متر بتن |
| سی‌تی اسکن | ۲-۳ میلی‌متر | حدود ۳۰ سانتی‌متر بتن |
| فلوروسکوپی | ۳-۴ میلی‌متر | ۳۰ تا ۴۰ سانتی‌متر بتن |
فصل سوم: مصالح مورد استفاده در سرب کوبی
۳-۱. صفحات سربی
صفحات استاندارد سرب خالص با ضخامت ۰.۵ تا ۴ میلی‌متر
معمولاً پشت دیوار گچی یا MDF نصب می‌شوند.
باید از سرب بدون ناخالصی و با چگالی استاندارد استفاده شود.
۳-۲. ملات و آجر سرب‌دار
در برخی پروژه‌ها، از ملات‌های ویژه با ترکیب سرب استفاده می‌شود.
آجرهای پیش‌ساخته سرب‌دار برای دیوارهای مجزا مفید هستند.
۳-۳. شیشه سربی
برای پنجره‌های بین اتاق اپراتور و بیمار
ضریب معادل با سرب در ضخامت ۶-۸ میلی‌متر
باید شفافیت بالا و تأییدیه استاندارد داشته باشد
۳-۴. درب‌های سرب‌دار
درب‌های فلزی یا چوبی با صفحات سربی داخلی
دارای دستگیره مخصوص و لولاهای سنگین
فصل چهارم: مراحل اجرایی سرب کوبی
۴-۱. طراحی و محاسبه
طرح اولیه توسط فیزیک‌دان پزشکی یا مهندس پرتوشناسی تهیه می‌شود.
موقعیت درب، پنجره، دیوارها و تجهیزات در آن لحاظ می‌شود.
محاسبه ضخامت مورد نیاز برای هر دیوار با توجه به کاربری پشت آن
۴-۲. زیرسازی مناسب
دیوارهای گچی یا سفت‌کاری‌شده باید صاف و بدون ترک باشند.
باید تحمل وزن سرب را داشته باشند (هر متر مربع سرب ممکن است چند کیلوگرم وزن داشته باشد).
۴-۳. نصب صفحات سربی
با دقت کامل، بدون هیچ‌گونه درز یا شکاف
اتصالات باید با چسب مخصوص یا پرچ‌های فلزی انجام شود.
درزها با نوار سربی پوشیده می‌شوند.
۴-۴. نصب پوشش نهایی
گچ، MDF یا صفحات ضدآب (HPL) برای زیبایی و محافظت از سرب
رنگ‌آمیزی ضدباکتری برای محیط درمانی
فصل پنجم: کنترل کیفیت و تست نهایی
۵-۱. تست‌های نشت پرتوی
با استفاده از دوزیمتر یا دتکتورهای پرتو، اتاق مورد آزمون قرار می‌گیرد.
در صورت مشاهده نشت، باید عیب‌یابی و اصلاح شود.
۵-۲. تأییدیه‌های رسمی
نماینده سازمان انرژی اتمی بازدید حضوری خواهد داشت.
فقط در صورت تأیید شیلدینگ، مجوز نصب دستگاه صادر می‌شود.
فصل ششم: نکات مهم در اجرای سرب کوبی
۶-۱. موارد اجرایی حساس
پوشش کف و سقف اغلب فراموش می‌شوند! ولی بسیار مهم هستند.
نقاط اتصال دیوار و سقف یا کف باید به‌درستی عایق شوند.
۶-۲. اهمیت درب‌ها و پنجره‌ها
درب باید هنگام بسته بودن، هیچ‌گونه نشتی نداشته باشد.
از درزگیرهای سربی استفاده شود.
۶-۳. نگهداری از شیلدینگ
تماس مداوم با رطوبت می‌تواند به سرب آسیب بزند.
بهتر است دوره‌ای بازرسی انجام شود.
فصل هفتم: تفاوت سرب کوبی در انواع دستگاه‌ها
۷-۱. سرب کوبی اتاق رادیوگرافی
معمولاً به سرب با ضخامت کمتر نیاز دارد.
یک اتاق اپراتور شیشه‌دار و یک اتاق بیمار
۷-۲. سرب کوبی اتاق سی‌تی‌اسکن
پرتوی بسیار قوی‌تر
نیاز به ضخامت بیشتر و پوشش کامل ۴ دیوار + سقف و کف
۷-۳. سرب کوبی اتاق دندانپزشکی
فضای کوچک، ولی چون دستگاه‌ها پرتابل‌اند، باید دقیق انجام شود.
فصل هشتم: هزینه و زمان اجرای پروژه
۸-۱. عوامل مؤثر بر هزینه
ضخامت سرب مورد نیاز
متراژ دیوارها و سقف
نوع پوشش نهایی (MDF، گچ و…)
قیمت روز سرب
۸-۲. زمان مورد نیاز
طراحی و تایید: ۳ تا ۷ روز
اجرای کامل برای یک اتاق متوسط: ۵ تا ۱۰ روز کاری
نتیجه‌گیری
سرب کوبی اتاق‌های تصویربرداری پزشکی نه تنها یک الزام قانونی، بلکه یک ضرورت ایمنی برای حفاظت از جان بیماران و کارکنان درمانی است. اجرای صحیح این فرایند نیازمند تخصص، دقت، مصالح استاندارد و نظارت دائمی است. استفاده از مواد مرغوب، رعایت اصول فنی و اخذ تأییدیه‌های لازم از مراجع قانونی، تضمین‌کننده عملکرد صحیح و ایمن اتاق‌های تصویربرداری خواهد بود.
شرکت تخصصی کارنو سرویس با در اختیار داشتن تیم فنی آموزش‌دیده، ابزار تست پیشرفته و دسترسی به قطعات اورجینال، می‌تواند در سریع‌ترین زمان ممکن سرب کوبی انواع اتاق های تصویربرداری پزشکی را انجام دهند.
ویژگی‌های خدمات کارنو سرویس:
اعزام تکنسین در محل
ارائه گارانتی خدمات
ارائه گزارش تست فنی
خدمات در سراسر کشور
برای ثبت درخواست می‌توانید با شماره 02152945 تماس بگیرید.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگو شرکت کنید؟نظری بدهید!