بیماری مفصل گیجگاهی‌فکی (TMJ Disorder): علل، علائم و درمان
مقدمه
بیماری TMJ یا اختلال مفصل گیجگاهی‌فکی، یکی از اختلالات نسبتاً شایع اما کمتر شناخته‌شده است که می‌تواند کیفیت زندگی بیماران را به شدت تحت تأثیر قرار دهد. TMJ مخفف Temporomandibular Joint به‌معنای مفصل گیجگاهی‌فکی است، که فک پایین را به استخوان گیجگاهی جمجمه متصل می‌کند. این مفصل، حرکت‌های باز و بسته شدن دهان، جویدن، صحبت کردن و خمیازه کشیدن را ممکن می‌سازد.
آناتومی مفصل گیجگاهی‌فکی
مفصل TMJ در دو طرف صورت، جلوی گوش‌ها قرار دارد و از اجزای زیر تشکیل شده است:
- کندیل فک پایین (Mandibular Condyle)
- گودال مفصلی استخوان گیجگاهی (Glenoid Fossa)
- دیسک مفصلی (Articular Disc) که بین این دو استخوان قرار دارد
- عضلات جونده که در حرکت فک نقش دارند
- کپسول مفصلی و رباط‌ها
این مفصل به‌گونه‌ای طراحی شده که حرکت ترکیبی چرخشی و لغزشی را انجام دهد.
علل بروز اختلال TMJ
اختلال در عملکرد TMJ می‌تواند به دلایل مختلفی رخ دهد. رایج‌ترین عوامل عبارت‌اند از:
۱. وارد آمدن ضربه یا تروما به فک یا مفصل
- ضربه‌های مستقیم، تصادف یا سقوط
- کشیدگی بیش‌ازحد دهان (مثلاً در دندان‌پزشکی)
۲. دندان قروچه (Bruxism)
- ساییدن یا فشردن دندان‌ها در خواب یا بیداری
۳. استرس روانی
- انقباض عضلات صورت در اثر اضطراب یا عصبانیت
۴. ناهنجاری‌های دندانی یا فکی
- انحراف فک، بی‌نظمی دندان‌ها، اکلوژن نامناسب
۵. بیماری‌های التهابی
- مانند آرتریت روماتوئید یا استئوآرتریت
۶. تحلیل یا جابه‌جایی دیسک مفصلی
- باعث صدا دادن یا قفل شدن فک می‌شود
علائم اختلال TMJ
علائم می‌تواند خفیف یا شدید باشد و گاهی بدون هشدار ظاهر می‌شوند. شایع‌ترین علائم عبارت‌اند از:
- درد یا حساسیت در ناحیه فک، اطراف گوش، شقیقه یا گردن
- صدا دادن مفصل (کلیک یا ترک) هنگام باز و بسته کردن دهان
- قفل شدن فک در حالت باز یا بسته
- محدودیت در باز شدن دهان
- درد در هنگام جویدن یا صحبت کردن
- سردرد، گردن‌درد، شانه‌درد یا گوش‌درد مزمن
- احساس خستگی در عضلات صورت
- احساس زنگ زدن یا پری در گوش
روش‌های تشخیص اختلال TMJ
تشخیص TMJ اغلب بر پایه شرح حال، معاینه فیزیکی و گاهی تصویربرداری انجام می‌شود:
- معاینه بالینی شامل لمس عضلات، بررسی حرکات فک و صداهای مفصل
- رادیوگرافی پانورامیک (OPG)
- MRI برای بررسی وضعیت دیسک مفصلی
- CT Scan برای ارزیابی ساختار استخوانی مفصل
- الکترومایوگرافی (EMG) در برخی موارد برای بررسی فعالیت عضلات
درمان اختلال TMJ
درمان به شدت علائم و علت زمینه‌ای بستگی دارد. درمان‌ها به دو دسته غیرجراحی و جراحی تقسیم می‌شوند:
۱. درمان‌های محافظه‌کارانه (غیرجراحی)
▪ درمان خانگی و مراقبت‌های اولیه:
- کمپرس گرم یا سرد روی فک
- اجتناب از غذاهای سفت و جویدنی
- اجتناب از باز کردن زیاد دهان
- اصلاح وضعیت خواب و نشستن
▪ دارودرمانی:
- داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAIDs)
- شل‌کننده عضلانی
- داروهای ضد اضطراب یا ضد افسردگی (در صورت وجود استرس زمینه‌ای)
▪ فیزیوتراپی:
- تمرینات کششی و تقویتی فک
- ماساژ درمانی
- اولتراسوند درمانی یا لیزردرمانی
▪ اسپلینت یا نایت‌گارد:
- وسایل پلاستیکی شفاف که در دهان قرار می‌گیرند و فک را در موقعیت صحیح قرار می‌دهند
- کاربردی برای دندان‌قروچه یا تنظیم فشار مفصل
۲. درمان‌های پیشرفته‌تر
▪ تزریق بوتاکس:
- برای کاهش اسپاسم عضلانی فک و درد
▪ تزریق کورتیزون:
- تزریق در داخل مفصل برای کاهش التهاب شدید
▪ آرتروسنتز (شستشوی مفصل):
- تخلیه مایع مفصلی و شستشو برای کاهش التهاب
▪ آرتروسکوپی:
- جراحی کم‌تهاجمی برای بررسی و اصلاح ساختارهای داخلی مفصل
▪ جراحی باز:
- فقط در موارد شدید که درمان‌های دیگر پاسخ نداده‌اند
- ممکن است شامل بازسازی دیسک، حذف بافت‌های تخریب‌شده یا تعویض مفصل باشد
عوارض اختلال TMJ در صورت درمان نشدن
- مزمن شدن درد و کاهش کیفیت زندگی
- تحلیل عضلات جونده
- ساییدگی مفصل
- مشکلات گفتاری و بلع
- اختلالات خواب
- تأثیر منفی بر سلامت روانی و عملکرد اجتماعی
پیشگیری از بروز یا عود TMJ
- پرهیز از جویدن ناخن، آدامس یا اشیاء سخت
- رعایت اصول ارگونومی هنگام کار
- کنترل استرس و آموزش روش‌های ریلکسیشن
- مراجعه به دندان‌پزشک برای اصلاح اکلوژن و تراز دندان‌ها
- استفاده از محافظ دندان در ورزش یا شب
جمع‌بندی
اختلال TMJ یک مشکل پیچیده اما قابل مدیریت است. تشخیص به‌موقع، درمان متناسب و تغییر در سبک زندگی می‌تواند به کاهش علائم و پیشگیری از عوارض کمک کند. اگر در ناحیه فک یا صورت خود درد، صدا یا محدودیت حرکتی احساس می‌کنید، بهتر است به دندان‌پزشک یا متخصص فک و صورت مراجعه کنید تا از پیشرفت بیماری جلوگیری شود. بهترین مرکز برای درمان این بیماری انجمن tmj ایران به مدیریت دکتر امیر سیف الدینی میباشد.
کارنو سرویس همراه تخصصی شما در خدمات پزشکی و تجهیزات مرتبط با مفصل فک
در صورت نیاز به خدمات تخصصی برای نگهداری، تعمیر یا مشاوره درباره تجهیزات دندان‌پزشکی، فیزیوتراپی، یا ابزارهای تشخیصی مربوط به مفصل گیجگاهی‌فکی (TMJ)، کارنو سرویس آماده ارائه پشتیبانی حرفه‌ای و فنی به شماست.
کارنو سرویس با تکیه بر تیمی مجرب از مهندسین تجهیزات پزشکی، سال‌هاست که در زمینه تعمیر، کالیبراسیون و سرویس تجهیزات مرتبط با مفصل فک و اختلالات عضلانی‌اسکلتی فعالیت دارد. این مجموعه با شناخت کامل از دستگاه‌های مربوط به تصویربرداری فکی، لیزرهای دندان‌پزشکی، یونیت‌های فیزیوتراپی و ابزارهای درمان TMJ، خدمات خود را به کلینیک‌های تخصصی، مطب‌ها و مراکز درمانی در سراسر کشور ارائه می‌دهد.
📌 خدمات ما شامل:
- تعمیر تجهیزات مورد استفاده در درمان TMJ (مانند اولتراسوند، لیزر، نایت‌گاردها و ابزار فک‌و‌صورت)
- نگهداری دوره‌ای و تأمین قطعات اصلی تجهیزات
- مشاوره برای راه‌اندازی کلینیک‌های تخصصی فک و مفصل گیجگاهی‌فکی
- آموزش و پشتیبانی فنی به کادر درمانی
📞 با ما تماس بگیرید:
021-52945
تا از خدمات مشاوره رایگان، بررسی تجهیزات شما و تعمیر سریع در محل بهره‌مند شوید.
کارنو سرویس – متخصص در خدمات تجهیزات پزشکی و دندان‌پزشکی
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگو شرکت کنید؟نظری بدهید!